მეოცე საუკუნის პირველ ათწლეულებში ევროპამ და შეერთებულმა შტატებმა შეამჩნიეს, რომ ცაში მფრინავი თვითმფრინავები გარკვეულ ჩარევას ქმნიან რადიოკომუნიკაციებში, ვინაიდან რადიოსიგნალები ნაწილობრივ აისახება სადესანტო აპარატებიდან. მალე ამ ფენომენის შეგნებულად გამოყენება დაიწყო სხვადასხვა შორეული ობიექტის დასადგენად. შედეგად აშენდა სარადარო სადგურები.
რადარის მუშაობის პრინციპი
სარადარო სადგურს (რადარს) აქვს განსხვავებული, შემოკლებული სახელი - რადარი. ეს არის ფრაზის”რადიოს აღმოჩენა და დიაპაზონი” აბრევიატურა, რომელიც ითარგმნება როგორც”რადიოს აღმოჩენა და დიაპაზონი”. ასეთი სადგური მუშაობს შემდეგი პრინციპის შესაბამისად.
პირველი, რადიოიმპულსები იგზავნება რადარის გადამცემიდან ძალიან მაღალი სიხშირით, რის შემდეგაც მიმღები ანტენა იღებს რადიოსიგნალის ნებისმიერ ექოს, რომელიც მიაღწია რადიაციის ადგილს.
მიმართულებას, საიდანაც სიგნალი მოდის მყარი ზედაპირიდან ასახვის შემდეგ, სამიზნე აზიმუტს უწოდებენ. მანამდე მანძილი შეიძლება გამოითვალოს სიგნალის სამიზნეზე და უკან გადასასვლელად გატარებული დროის საფუძველზე.
პირველი გამოგონებები და ექსპერიმენტები
ოპერაციის ამ პრინციპის მოწყობილობა დააპატენტა 1904 წელს გერმანიიდან ინჟინერმა კრისტიან ჰულსმაიერმა. მას ტელემობილსკოპს უწოდებდნენ. ამასთან, გერმანიის მიწაზე მოწყობილობა არსად გამოიყენებოდა.
1922 წელს აშშ – ს საზღვაო ძალების ინჟინრებმა დაიწყეს ექსპერიმენტები მდინარე პოტომაკის გავლით რადიოსიგნალების გადაცემაზე. ასეთი ექსპერიმენტების შედეგად გემები აღმოჩნდნენ საძიებო ველში, რამაც გადასვლის დროს გადაკეტა გამოსხივებული რადიოტალღების გზა.
რობერტ უოტსონ-ვატი, ფიზიკოსი შოტლანდიიდან, იკვლევდა, თუ როგორ შეიძლება რადიოტალღების გამოყენება ჰაერში თვითმფრინავების დასადგენად. მან დააპატენტა თავისი რადარი 1935 წელს. ინგლისელებმა გააცნობიერეს, რომ მეორე მსოფლიო ომი მალე დაიწყებოდა, 1938 წლის შემოდგომის დასაწყისში ინგლისის სტრატეგიულად მნიშვნელოვან სანაპიროებზე აშენდა მრავალი სარადარო სადგური.
ასევე, რადარის გამოყენება დაიწყო საზენიტო და საზღვაო იარაღის ზუსტი დამიზნებისათვის.
მაგნეტრონი და კლისტრონი
რადარს ჰქონდა გამოსხივების ძალიან მაღალი სიხშირე, რაც საჭიროებდა სპეციალურ ელექტრონულ აღჭურვილობას. პირველი გადამცემი აღჭურვილი იყო მაგნეტრონით - ელექტროვაკუუმიანი აპარატით. ფიზიკოსი ალბერტ ჰალი (აშშ) მის მშენებლობას ეწეოდა. 1921 წლისთვის შეიქმნა მოწყობილობა.
მაგრამ 14 წლის შემდეგ, ინჟინერმა ჰანს ჰოლმანმა გამოიგონა მრავალ ღრუს მაგნეტრონი. მსგავსი მოწყობილობა შეიკრიბა სსრკ-ში 1936-1937 წლებში. (მ. ბონჩ-ბრუევიჩის ხელმძღვანელობით) და 1939 წელს ბრიტანეთში - ფიზიკოსები ჰენრი ბუტი და ჯონ რენდალი.
9 სმ - ეს იყო რადიოტალღების სიგრძე, რომელიც ახალმა მოწყობილობამ წარმოქმნა. ამის წყალობით, რადარმა უკვე შეძლო წყალქვეშა პერისკოპის დაფიქსირება 11 კმ მანძილიდან.
1938 წელს შეერთებულმა შტატებმა ორმა ძმამ, რასელმა და სიგურდ ვარიანმა გამოიგონეს რადიოსიგნალის გამაძლიერებელი კიდევ ერთი მოწყობილობა - კლისტრონი.
რადარის გამოყენება მშვიდობიანი მიზნებისთვის
ომში ბრძოლა დასრულებულია. რადარი კვლავ გამოიყენებოდა. მაგრამ არა სამხედრო მიზნებისთვის, არამედ მშვიდობიანი მიზნებისთვის. 1946 წელს ასტრონომიის დარგის ექსპერტებმა მიიღეს რადიოსიგნალი, რომელიც აისახა მთვარის ზედაპირიდან, ხოლო 1958 წელს - ვენერას ზედაპირიდან. ასტრონომებმა სსრკ – დან წარმატებით შეისწავლეს (რადარის გამოყენებით) სხვა პლანეტები - მერკური (1962 წელს), მარსი და იუპიტერი (1963 წელს).
კოსმოსურმა სააგენტომ NASA- მ ორბიტაზე გამოიყენა კოსმოსური ხომალდები დედამიწის ოკეანეების ფსკერის დასადგენად. ასევე, რადარები დიდ დახმარებას უწევენ მეტეოროლოგიურ მომსახურებას ამინდის პროგნოზირებაში.
